Καθώς η άνοιξη μπαίνει σιγά σιγά στον τρίτο μήνα της, το Μάη, τα έντομα κάνουν έντονη την παρουσία τους στη φύση και στη ζωή μας. Ευκαιρία να μιλήσουμε για μερικά από τα πιο δημοφιλή. Εντάξει, οι μέλισσες είναι πολύ χρήσιμες, οι πεταλούδες πολύ όμορφες, οι πασχαλίτσες χαριτωμένες και εντυπωσιακές. Αλλά υπάρχουν και δύο έντομα που οι μύθοι και οι παραδόσεις τα θέλουν αιώνιους αντίπαλους ως προς τη φιλοσοφία και τους στόχους της ζωής τους. Είναι ο τζίτζικας και ο μέρμηγκας. Είναι όμως έτσι ακριβώς τα πράγματα; Ή μήπως υπερβάλλουμε και κατά την προσφιλή συνήθειά μας κακοχαρακτηρίζουμε κάποιον χωρίς να τον έχουμε ουσιαστικά γνωρίσει και κατανοήσει πρώτα;  

Ένας πεινασμένος και ξεπαγιασμένος τζίτζικας χτυπάει την πόρτα της μυρμηγκοφωλιάς μέσα στο καταχείμωνο. «Τι ζητάς»;, τον ρωτάνε τα μυρμήγκια. «Κάτι να τσιμπήσω, δε βρίσκω πουθενά τροφή», λέει ο τζίτζικας. «Το καλοκαίρι εμείς δουλεύαμε σκληρά, για να αποθηκεύσουμε προμήθειες. Εσύ τι έκανες;», ξαναρωτάνε τα μυρμήγκια. «Ποιος έχει όρεξη για δουλειά όταν…σκάει ο τζίτζικας; Τραγουδούσα!». «Έτσι ε; Ξεκίνα, λοιπόν, τώρα να χορεύεις!». Κάπως έτσι μας περιγράφει τη συνάντηση του ανέμελου τζίτζικα με τα προνοητικά μυρμήγκια ο παραμυθάς Αίσωπος. Αλλά επειδή κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, ας ερευνήσουμε λίγο το… καυτό αυτό θέμα!

ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ ΚΑΙ ΜΥΡΜΗΓΚΙ

(του Ιωάννη Πολέμη, από το βιβλίο του Χ. Σακελλαρίου «Οι πρωτοπόροι της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας, Α΄ Ποίηση», εκδόσεις Πατάκη)

ΤΖΙΤΖΙΚΑΣ: Έχω πολλά παράπονα, μυρμήγκι μου, μαζί σου.

ΜΥΡΜΗΓΚΙ: Πολύ λυπούμαι, τζίτζικα, κι αμέσως εξηγήσου. Ποτέ δεν έκανα κακό και βλάβη σε κανένα κι έπειτα τίποτε κοινό δεν έχω εγώ με σένα. Λοιπόν;

Τ: Μ’ εκακολόγησες και με το παραπάνω κι έτσι και την υπόληψη και την τιμή μου χάνω κι εγίνηκα παράδειγμα μωρίας στους ανθρώπους.

Μ: Στ΄ ορκίζομαι στο ψίχουλο, που κουβαλώ με κόπους, πως δε σε νιώθω τι μου λες.

Τ: Αμέσως θα με νιώσεις, αν θέλεις λίγη προσοχή στα λόγια μου να δώσεις. Και πρώτα-πρώτα γνώριζε πως, πριν στα δέντρ’ ανέβω, εκατοικούσα μες στη γη κι εγώ.

Μ: Δεν σε πιστεύω. Τότε που βρήκες τα φτερά;

Τ: Μεγάλωσαν αγάλι όταν στο πρόσωπο της γης επρόβαλα και πάλι. Γιατί προτού χωθώ στη γη, ήμουν ψηλά στο χώμα μικρός μικρός σαν τον κοριό και πιο μικρός ακόμα. Κι άνοιξα τρύπα και βαθιά μέσα στην γην εμπήκα κι έκανα το σπιτάκι μου κι εκεί τροφήν εβρήκα.

Μ: Και δεν ανέβαινες ποτέ κι απάνω από την τρύπα;

Τ: Ποτέ μου, δεν ανέβαινα, γιατί, καθώς σου είπα, δεν μου’ λειπ’ η τροφή.

Μ: Λοιπόν;

Τ: Στης γης τα καταχθόνια σιγά σιγά μεγάλωνα κι έμεινα δέκα χρόνια.

Μ: Πο, πο! Δεν εβαρέθηκες;

Τ: Και τ’ ήθελες να κάνω; Έτσι το πρόσταξ’ ο Θεός. Κι ήρθα στη γην απάνω εφέτος, μόλις άρχισε ζεστό το καλοκαίρι και τα φτερά μου εστέγνωσεν ο ήλιος και τ’ αγέρι και στη στιγμούλα πέταξα στου δέντρου τα κλαδιά κι άρχισα το τραγούδι μου με πρόσχαρη καρδιά. Οι γεωργοί που σκάβουνε κι εκείνοι που θερίζουν μ’ έχουν χρυσή των συντροφιά και χάρη μου γνωρίζουν. Εσύ μονάχα βρέθηκες να με κατηγορήσεις.

Μ: Εγώ δεν είπα τίποτα και να με συγχωρήσεις ούτε και ξέρω τι μου λες, μα το σπυρί το στάρι!

Τ: Ο κόσμος, το’ χει τούμπανο και συ κρυφό καμάρι. Εσύ δεν μ’ είπες άεργο, δεν μ’ είπες ακαμάτη κι άμυαλο κι ασυλλόγιστο;

Μ: Για πρόσεχε κομμάτι! Δεν είμαι εγώ κακόγλωσσος κι αυτό δεν είναι αλήθεια.

Τ: Ναι, τα ’πες και τα κήρυξες κι έπλασες παραμύθια πως το χειμώνα κάποτε, με χιόνια και με πάγο, επείνασα κι ο δυστυχής δεν είχα τι να φάγω και σαν ζητιάνος ταπεινός, ήρθα, καθώς εκείνοι, με κλάματα στο σπίτι σου ζητώντας ελεημοσύνη. Κι όταν εσύ μ’ ερώτησες: «Σαν ήταν καλοκαίρι, τι έκανες, παρακαλώ;», σου είπα: «Ποιος δεν ξέρει πως τραγουδούσα ολημερίς, χωρίς καμιά φροντίδα;». Και τότε μ’ αποκρίθηκες: «Ε, τώρα χοροπήδα!». Πως ήρθα το χειμώνα εγώ τροφή να σου ζητήσω, αφού χειμώνα μήτε ζω μήτε μπορώ να ζήσω; Κι έπειτα, τι είν’ αυτή η τροφή, που θα ζητούσα τάχα, ενώ ο καημένος τρέφομαι με τη δροσιά μονάχα;

Μ: Αυτό το ψέμα, τζίτζικα, ο κόσμος το ’χει βγάλει. Το ξέρω πως δε μοιάζομε, αλλ’ όμως ξέρω πάλι πως ο Θεός που έπλασεν εσέ, όπως κι εμένα, ξεχωριστό προορισμόν έδωκε στον καθένα. Κι είμαστε χρήσιμοι κι οι δυο, φίλτατε τζίτζικά μου, εσύ με το τραγούδι σου κι εγώ με τη δουλειά μου. Λοιπόν, ας λησμονήσωμε τα ψέμματα του κόσμου κι αγκάλιασέ με γρήγορα κι ένα φιλάκι δος μου!…

Ένας στρατός από μυρμήγκια!

8.000 περίπου είδη μυρμηγκιών είναι σήμερα παγκοσμίως…γνωστά! Το «μυρμήγκι-πτώμα» της Αφρικής, ονομάζεται έτσι επειδή βρωμάει…θανατηφόρα. Το «μυρμήγκι-λεγεωνάριος» είναι τύπος περιπλανώμενος, τρομερά λαίμαργος και φοβερός πολεμιστής. Σπανίως χάνει μάχες από τους τερμίτες!

Συνεργείο καθαρισμού «Η Μυρμηγκοφωλιά»

Όταν κάποιος καθαρίζει τέλεια το χώρο του, δε λέμε ότι τον…έγλειψε; Ξέρετε ότι τα μυρμήγκια έχουν μανία με την καθαριότητα; Οι εργάτριες γλείφουν συνεχώς τη μυρμηγκοφωλιά, γλείφονται μεταξύ τους και γλείφουν και τη βασίλισσά τους, αφού η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά!

Τραγουδιστές γένους αρσενικού

Μόνο τα αρσενικά τζιτζίκια «τραγουδούν». Το μουσικό τους όργανο, που μοιάζει με τύμπανο, βρίσκεται στην κοιλιά τους. Κάθε είδος διαθέτει «ρεπερτόριο» από 3 διαφορετικά τραγούδια. Το «τραγούδι της συνάθροισης» ποικίλει, ανάλογα με την έμπνευση που προκαλούν οι καιρικές αλλαγές και οι ανταγωνιστικοί τζίτζικες-γείτονες. Με το «τραγούδι της ενόχλησης» διαμαρτύρονται, όταν αιχμαλωτιστούν, ή βρουν εμπόδιο στο πέταγμά τους. Για το «τραγούδι της προγαμιαίας τελετής» οι διευκρινήσεις είναι περιττές.

Τζιτζικιού…«Οδύσσεια»!

Μετά τη γονιμοποίηση, το θηλυκό τζιτζίκι αποθέτει τα αυγά του στα κλαδιά των δέντρων. Οι προνύμφες που βγαίνουν απ’ τ’ αυγά, κυλούν στο έδαφος, σκάβουν υπόγειες στοές και τρέφονται ρουφώντας τους χυμούς από τις ρίζες των φυτών. Ωριμάζουν μετά από 1 έως 4, ή και περισσότερα χρόνια, ανάλογα με το είδος. Έπειτα, σκαρφαλώνουν σε ένα φυτό και μεταμορφώνονται σε ενήλικα άτομα, τα οποία δε ζουν πάνω από 6 εβδομάδες.

Η Εργατική Πρωτομαγιά

Και από το εργατικό μυρμήγκι η συζήτηση περνάει σιγά σιγά στην Εργατική Πρωτομαγιά. Γιατί ο Μάης δεν είναι μόνο ο μήνας των λουλουδιών, αλλά και ο μήνας των κοινωνικών επαναστάσεων…

Πρώτα ακούμε το κλασικό τραγούδι του Μάνου Λοϊζου “Ο μέρμηγκας”: https://www.youtube.com/watch?v=KA8vZzcDV2Y από το δίσκο “Τα τραγούδια του δρόμου”. 

Μαθαίνουμε να το τραγουδάμε με τις χαρακτηριστικές κινήσεις που επιβάλλουν οι στίχοι και ο ρυθμός. Και συζητώντας το τι έγινε στο τραγούδι ταξιδεύουμε ως το Σικάγο του 1886 και την εξέγερση των εργατών. Τι ήταν αυτό που τους έκανε να βγουν στους δρόμους με τις οικογένειές τους; Τι διεκδίκησαν; Πως ήταν η ζωή τους μέχρι τότε; Πως καθιερώθηκε το εργασιακό οκτάωρο; Γιατί αυτό αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα; Τηρείται σε όλες τις χώρες του κόσμου; Βλέπουμε πίνακες που αποτύπωσαν τους αγώνες των εργατών στον κόσμο και στην Ελλάδα. Μετά έρχεται η ώρα της εικαστικής απόδοσης και εμπέδωσης αυτών που μάθαμε. Στο ρολόι της τάξης το 24ωρο χωρίζεται σε 3 οκτάωρα: αυτό της εργασίας, αυτό της ψυχαγωγίας και της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής και αυτό της ξεκούρασης. Ας ελπίσουμε ότι το μήνυμα της ημέρας θα μετουσιωθεί σε βίωμα για κάθε άνθρωπο απανταχού της γης…Και του χρόνου!