Νοέμβριος, ο μήνας της σποράς, ο Σποράτης, ο Νιαστής (από τη λέξη νεάζω-νιάζω, που θα πει ανανεώνω το χωράφι οργώνοντάς το, για να δεχτεί το νέο σπόρο). Από τα πανάρχαια χρόνια μέχρι και τις μέρες μας, την εποχή αυτή οι γεωργοί πηγαίνουν σπόρους στους ναούς για να ευλογηθούν. Ιερείς, μάγοι, παλαιές δοξασίες, μύθοι και παραδόσεις συνθέτουν ένα γοητευτικό παραμύθι-μάθημα για τη σχέση του ανθρώπου με τη Μητέρα-Γη. Ας αφεθούμε για λίγο στη γοητεία του…

Στην αγκαλιά της Μητέρας-Γης
Από τα προϊστορικά κιόλας χρόνια οι λαοί του κόσμου, κυνηγοί, γεωργοί, νομάδες, λάτρευαν, ο καθένας με τον τρόπο του, τη Μητέρα-Γη. Πίστευαν ότι, όπως τα ζώα και τα φυτά, έτσι και οι άνθρωποι ήταν παιδιά της και όφειλαν να τη σέβονται και να υπακούουν στους νόμους της. Ζώντας μέσα στη φύση, παρατηρούσαν ότι από εκείνη γεννιόνταν και σε εκείνη κατέληγαν όλα με το θάνατό τους. Η γέννηση και ο θάνατος ήταν καταστάσεις που διαδέχονταν η μια την άλλη αδιάκοπα σ’ ένα μαγικό κύκλο, τη “ρόδα της ζωής”. Αυτή λοιπόν η “ρόδα” ήταν το μυστικό κλειδί της κατανόησης του κόσμου για τους μακρινούς μας προγόνους, που εμπιστεύονταν περισσότερο από μας τις αισθήσεις και τα ένστικτά τους. Σκεφτείτε ότι ανθρώπινοι σκελετοί που βρέθηκαν σε τάφους της εποχής του ανθρώπου του Νεάντερταλ, ήταν τοποθετημένοι σε στάση εμβρύου, σα να επρόκειτο κάποια στιγμή να…ξυπνήσουν και να ξαναγεννηθούν από την “κοιλιά” της Μητέρας-Γης! Αλλά και οι γεωργοί που έσπερναν κάθε φθινόπωρο, πίστευαν ότι οι σπόροι τους ενώνονταν με το σώμα της Μητέρας-Γης και έτσι κάρπιζε το χωράφι τους την καινούργια σοδειά.

Ήρα, η πρώτη κυρία
Η Ήρα, κόρη του Κρόνου και της Ρέας είχε για παραμάνες της τις Εποχές κι έγινε η…πρώτη κυρία του Δία, του αρχηγού των θεών. Στο γάμο της η Μητέρα-Γη της έκανε δώρο ένα δέντρο με χρυσόμηλα, που τα φύλαγαν στον υπέροχο κήπο της οι Εσπερίδες.Η Ήρα προστάτευε τη βλάστηση και τις καλλιέργειες και λατρευόταν σε τρεις διαφορετικές μορφές: την άνοιξη ήταν η Ήρα η Κόρη, το καλοκαίρι η Ήρα η Τελεία (=η ολοκληρωμένη) και το χειμώνα η Ήρα η Χήρα. Θα μαντέψατε ίσως ότι οι συμβολισμοί αυτοί αντιστοιχούσαν διαδοχικά στη γέννηση, την ωριμότητα και καρποφορία και το θάνατο των φυτών.

Albert Herter (1871-1950), Ο κήπος των Εσπερίδων

Αθηνά, η διορατική
Η Αθηνά ήταν η θεά της σοφίας, που τρέφει και συντηρεί τη ζωή. Δεν είναι τυχαίο ότι γεννήθηκε από το κεφάλι του Δία μια μέρα που εκείνος είχε φοβερό πονοκέφαλο! Με το πρακτικό της μυαλό ανακάλυψε και προσέφερε στον άνθρωπο χρήσιμα εργαλεία και τεχνικές για να καλυτερέψει τη ζωή του: το χαλινάρι του αλόγου, το άροτρο, το όργωμα με το ζευγάρι των βοδιών, η τσουγκράνα, ήταν μερικά από τα δώρα της στους ανθρώπους. Σύμβολό της ήταν η κουκουβάγια. Σημειώστε εδώ ότι οι ιθαγενείς του Περού λάτρευαν τη Θεά-Κουκουβάγια, που δεν ήταν παρά ακόμη μια μορφή της Μητέρας-Γης. Με σώμα γυναίκας και κεφάλι κουκουβάγιας, συνδύαζε τη σοφία και τη γονιμότητα, απ’ όπου πηγάζει και διαιωνίζεται η ζωή. Η κουκουβάγια έχει το ένα μάτι ανοιχτό, για να παρακολουθεί τι συμβαίνει γύρω της και το άλλο κλειστό, για να αφουγκράζεται τις δικές της δυνάμεις. Πουλί της νύχτας και ικανότατος κυνηγός, δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, αν δεν ανέπτυσσε μια θαυμαστή ικανότητα να ζυγίζει σωστά τους κινδύνους, δυο φορές να σκέφτεται και μια να δρα.

Η Αθηνά σε αθηναϊκό νόμισμα του 5ου αι. π.Χ. Η άλλη όψη εικονίζει γλαύκα (κουκουβάγια).

Η Αθηνά κρατά μια περικεφαλαία και ένα δόρυ, ενώ δίπλα της πετά μια κουκουβάγια (περ. 490-480 πΧ). The Metropolitan Museum of Art. (Πηγή: Wikimedia)

Δήμητρα, μητέρα για πάντα
Σας θυμίζει τίποτα η λέξη δημητριακά; Η βάση της τροφής του ανθρώπου ήταν ανέκαθεν το σιτάρι, το κριθάρι και το καλαμπόκι. Και αυτά τα προστάτευε η θεά Δήμητρα, μητέρα τρυφερή και γεμάτη φροντίδα για την κόρη της την Περσεφόνη. Έλα όμως που το κορίτσι της το ερωτεύτηκε και το έκλεψε ο Πλούτωνας, ο θεός του Άδη. Από την πίκρα και την απόγνωσή της η Δήμητρα δεν άφηνε τίποτα στη γη να φυτρώσει. Ερημιά και πείνα παντού. Ώσπου ο Δίας άρχισε τις διαπραγματεύσεις και κατάφερε να βρει τη λύση: η Περσεφόνη θα μοίραζε το χρόνο της ανάμεσα στον επάνω και στον κάτω κόσμο. Όταν ερχόταν στη μητέρα της, η γη άνθιζε και καρποφορούσε κι όταν επέστρεφε στον άντρα της, οι σπόροι κοιμόνταν βαθιά στο χώμα κι έθρεφαν δυνάμεις περιμένοντας την άνοιξη. Οι αρχαίοι τιμούσαν τη θεά Δήμητρα γιορτάζοντας κάθε Σεπτέμβρη τα Ελευσίνια μυστήρια, που δεν ήταν τίποτ’ άλλο από μια αναπαράσταση του κύκλου της ζωής στη φύση.

Το πρώτο γαλλικό γραμματόσημο, έργο του χαράκτη J. Barre, κυκλοφόρησε την 1η Ιανουαρίου 1849, με τη μορφή της θεάς Δήμητρας.

 

 

 

 

 

Η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, σε εικόνες του Γιάννη Αντωνόπουλου http://johnantono.blogspot.gr/2012/06/blog-post.html

Ίσιδα, η Τροφός
Στην αιγυπτιακή μυθολογία κυρίαρχη θέση κατέχει η θεά Ίσιδα, από την οποία κατάγονταν όλοι οι θεοί και οι άνθρωποι και βεβαίως οι Φαραώ. Μητέρα της ήταν η θεά του Ουρανού Ναντ και πατέρας της ο θεός της Γης Σεμπ. Αυτή έδειξε στους ανθρώπους το σιτάρι και το κριθάρι και ο αδερφός και σύζυγός της, ο Όσιρις, τους δίδαξε πώς να τα καλλιεργούν. Όμως, ο αδελφός του Όσιρι που τον ζήλεψε για τα πλούτη του και για την αγάπη που του έδειχνε ο λαός του, τον έπνιξε κλείνοντάς τον μέσα σ’ ένα κιβώτιο, που πόντισε στα νερά του Νείλου. Η Ίσιδα ξεκίνησε τότε ένα ταξίδι γεμάτο περιπέτειες για να τον βρει. Μετά από πολλά βρήκε το σώμα του, το τύλιξε με λινά υφάσματα και το αρωμάτισε με μύρο, ψάλλοντας δεήσεις για αιώνια ζωή. Μιμούμενοι τη Θεά-Μητέρα τους οι αρχαίοι Αιγύπτιοι έθαβαν τους νεκρούς τους στις πυραμίδες ως μούμιες και τοποθετούσαν πλάι τους τρόφιμα και αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν εν ζωή. Πίστευαν ότι και για τους ανθρώπους, όπως και για τα υπόλοιπα πλάσματα της φύσης, ο θάνατος είναι ένα διάλειμμα στον ατέλειωτο κύκλο της ζωής.

Ο Μαγικός Τροχός των Ινδιάνων
Ο κύκλος είναι το σχήμα κατατεθέν της Ινδιάνικης κοσμοθεωρίας. Τα σπίτια τους, τα ήθη, τα έθιμα και οι τελετές τους, η καθημερινότητά τους και οι σχέσεις τους με τον εαυτό τους και με το περιβάλλον τους βασίζονταν στη λατρεία της φύσης ως Θεάς-Μητέρας, που εμπεριέχει σε συνεχή εναλλαγή και τη ζωή και το θάνατο. Στα συμβούλιά τους κάθονταν σε κύκλο, για να ακούγονται όλες οι φωνές ισότιμα. Οι χοροί τους ήταν κυκλικοί και τα μουσικά τους όργανα ήταν στρογγυλά τύμπανα. Τη σχέση τους με τη Μητέρα-Γη την είχαν αποτυπώσει στο Μαγικό Τροχό, ένα είδος τελετής που συμβολίζει το πέρασμα από τη μία εποχή στην άλλη και προσκαλεί τον άνθρωπο-ταξιδευτή του να γνωρίσει τα ιδιαίτερα δώρα και τις ικανότητες κάθε μιας απ’ αυτές. Στο Μαγικό Τροχό των Ινδιάνων το Φθινόπωρο είναι η εποχή του πνεύματος της Δύσης. Μέσα στη διάρκεια μιας μέρας το Φθινόπωρο εκφράζεται από το απόγευμα, που είναι η ώρα της ενδοσκόπησης και της χαλάρωσης.

Το ζώο-τοτέμ του Φθινοπώρου είναι η αρκούδα, σοφή αρχηγός του συμβουλίου των ζώων, γιατί ξέρει όσο κανένα άλλο πλάσμα στη φύση να φροντίζει τον εαυτό της και να επιβιώνει στηριζόμενη στις δικές της δυνάμεις. Αυτήν την εποχή τρώει καλά και προετοιμάζεται για τη χειμερία νάρκη της, όπως ακριβώς και οι σπόροι μέσα στη γη ρουφούν τους χυμούς της και περιμένουν υπομονετικά τον ερχομό της άνοιξης για να ξεμυτίσουν.